नेपाल विजनेश समाचारदाता,
काठमाडौँ, 
नेपाल सताब्दीऔँ अघि चोरिएर अमेरिका पुगेका साँस्कृतिक सम्पदा मध्यको तीन महत्वपूर्ण कलात्मक वस्तु स्वदेश भित्र्याउन सफल भएको छ । 

अमेरिकाको एक सङ्गहालय र अर्को एक ग्यालरीमा राखिएका  तीन थान सम्पदा कुटनीतिक पहल गरी स्वदेश ल्याइएको छ ।

उक्त वस्तु नेपालको हो भन्ने यकिन भएपछि स्वयं प्रतिनिधिहरु आफैँले कलात्मक मूति लिएर आएका थिए । उहाँहरुले आज (बुधबार)  तीन थान सम्पदा पुरातत्व विभागलाई उपलब्ध गराएका छन् ।  

अमेरिकाको एक सङ्गहालय र अर्को एक ग्यालरीमा राखिएका  तीन थान सम्पदा कुटनीतिक पहल गरी स्वदेश ल्याइएको छ । यसरी ल्याइएकामा काठको कलात्मक तोरण, उडिरहेको गन्धर्वको आकृति कुँदिएको काष्ठकला र मल्लकालिन ध्यानमुद्रामा रहेको प्रस्तरको बुद्धको मूर्ति छ । नेपालको तेह्रौँदेखि १७औँ सताब्दीका पुरातात्विक सम्पदा स्वदेश भित्रिएको छ । 

एउटैको करोड बढी मूल्य

१७औँ सताब्दीको काठको कलात्मक तोरणको मूल्य एक लाख १० हजार अमेरिकी डलर (रु एक करोड १० लाखबढी ) र १४औँ सताब्दीको उडिरहेको गन्धर्वको आकृति कुँदिएको काष्ठकला २२ हजार डलर (रु २२ लाख बढी) मूल्यको रहेको पुरातत्व विभागले जनाएको छ ।

१३ औँ सताब्दीको मल्लकालिन ध्यानमुद्रामा रहेको प्रस्तरको बुद्धको मूर्तिको मूल्य ३० हजार  डलर (रु ३० लाखबढी) रहेको छ । ती मूर्ति तथा कलात्मक वस्तु चोरी गरी अमेरिका पुर्याइएका थिए । 

रुविन म्युजिएममा थिए दुई मूर्ति 

प्राप्त पुरातात्विक महत्वका तीन वस्तुमध्ये ‘रुविन म्यूजियम अफ आर्ट’ अमेरिकाबाट प्राप्त भएका दुई वटा छन् । जसमध्ये एउटा सत्रौँ सताब्दीको कलात्मक काष्टतोरण हो ।

यो ललितपुरको यम्पीमहाविहार (इवही) को प्रवेशद्धारमाथि रहकोमा मर्मत गर्ने क्रममा झिकिएको थियो । सन् १९८५ पछि कुनै वर्ष उक्त वस्तु चोरी भएको थियो । अर्को १४औँ सताब्दीतिरको उडिरहेको गन्धर्वको आकृति कूँदिएको काठको कलात्मक वस्तु रहेको छ । 

उक्त सम्पदा काठमाडौँ महानगरपालिका–२४ को इटुम्बहाल परिसरमा रहेको शाक्यको कूलपूजा गर्ने देवाली घरको अगाडि पहिलो तलामा रहेको दायाँतर्फको झ्यालको हो ।

सन् १९९७ मा उक्त सम्पदा हराएको थियो । यसरी हराएको सम्पदा विभिन्न माध्याम हुँदै अन्त्यमा दातामार्फत उपहारको रुपमा अमेरिकाको उक्त संग्रहालयमा पुगको पाइएको छ ।

उक्त वस्तु फिर्ताका लागि म्युजिएमले आफ्नै प्रयासमा कुटनीतिक पलहमा ल्याइएको हो । सम्पदा लिएर उक्त म्युजिएमका कार्यकारी निर्देशक जारिट वित्स्ची र उक्त सङ्ग्रहालयका प्रवन्ध निर्देशक मिचेल वेनेट सिमोरेल्ला आउनुभएको थियो ।

सङ्गहालयले आफ्नै खर्चमा सम्पदा ल्याएको जानकारी गराइएको छ ।  मूर्ति हसतान्तरण समारोहमा पर्यटनमन्त्री प्रेमबहादुर आले र सचिव महेश्वर न्यौपाने सहभागि हुनुहुन्थ्यो ।

अर्को सम्पदा तिवेत हाउस ग्यालरीबाट ल्याइयो

अर्को एउटा भने अमेरिकाको न्युयोर्कस्थित तिबेत हाउस ग्यालरीबाट ल्याइएको हो । १३औँ सताब्दीको मल्लकालिन ध्यानमुद्रामा रहेको प्रस्तरको बुद्धको मूर्ति रहेको छ ।

उक्त मूर्ति श्री सभानन्दा नामका वुद्धिष्ट अनुयायीले उक्त स्थानमा संरक्षण गरी राख्नु भनी उपहार स्वरुप छाडेर गएका पाइएको छ । उक्त मूर्ति काठमाडौँको ओम बहालस्थित न्हुछेबहाको रहेको छपाइएको छ । त्यहाँबाट कसैले चारी गरी लगेको थियो । 

सन् १९५० पूर्व नेपालबाट कति यस्ता वस्तु बाहिरिए त्यसको अभिलेख छैन । तर विश्वका विभिन्न प्रख्यात संग्रहालयहरुमा यस्ता कलातमक वस्तुहरु रहेको पाइएको छ । हजारौँ संख्याका वस्तुहरु बाहिरिएको छ । धेरै मूतिहरु अझै विभिन्न मुलुकका सङ्ग्रहालयमा रहेका छन् ।

अहिलेसम ७६ मूर्ति ल्याइयो, अझै कति चोरिएका छन् यकिन छैन 

पर्यटनको विकासका लागि १९७० देखि ९० को दशकमा बढी यस्ता वस्तु निकासी भएको अनुमान छ । हालसम्म वेलायतबाट १९, अष्ट्रियाबाट १, अमेरिकाबाट १४, तिब्बतबाट १८, कोलकाताबाट १३, जर्मनीबाट १ थान गरी ७६ थान मूर्ति तथा कलात्मक वस्तु फिर्ता ल्याइसकिएको छ । 

अमेरिका फ्रान्स, बेलायत, अष्ट्रिेलिया जसता देशहरुबाट अन्य केही वस्तुको फिर्ताका लागि कुटनीतिक पहल भइरहेको छ ।  यस्ता पुरातात्विक तथा ऐतिहासिक सम्पदा कति छन् यकिन छन ।